Rouwen is iets heel persoonlijks. Jij, ik en de mensen om ons heen maken dat allemaal mee in ons leven. Rouwen en tijd gaan niet samen. Dat ervaar ik zelf en ik maak het van dichtbij mee: mijn lieve vriendin is weduwe geworden. Ik voel haar pijn, haar machteloosheid, haar eenzaamheid, haar rauwe rouw …
Voor mij is het belangrijk dat je dit mag uitspreken. Dat de rouw er gewoon mag zijn, op jouw manier.
Ze moet het leven helemaal opnieuw uitvinden….
3 Jaar geleden, na een vreselijk ziekbed, is ze haar man verloren. Ze deden werkelijk alles samen. Alle lief en leed gedeeld. Hun grootste verdriet was dat ze nooit kinderen hebben gekregen. Dat hebben ze in een lange loop der jaren samen verwerkt. Samen een fijn leven opgebouwd waarin ze elkaar altijd tot steun waren. Na zijn dood moet ze het leven helemaal opnieuw uitvinden…
Ze loopt overal tegenaan. Alleen overal op af stappen, alleen verwerken, het lege huis, de lege stoel, de lege plek in bed…… Elke keer opnieuw, elke dag opnieuw, elke nacht opnieuw, elke minuut opnieuw. De stilte schreeuwt haar tegemoet. Het leven gaat door, meer verliezen stapelen zich op. Haar zus wordt ziek, haar broer wordt ziek en ze schiet in de zorg. Ze “parkeert” haar verdriet om haar allerliefste. En doet uit alle macht wat ze kan.
Ze huilt, ze schreeuwt en ze gaat door en ze gaat door en ze gaat door. Steeds weer nieuwe situaties die ze het hoofd moet bieden. Alles is immers nieuw nu hij er niet meer is. De man waar ze meer dan 30 jaar van haar leven mee heeft gedeeld. Het grootste deel van haar leven. Niemand kan haar vertellen, haar leren hoe ze zonder hem kan leven. Ze moet het in alle pijn en verdriet zelf ontdekken en auww, wat doet dat zeer. Ze moet door, ze gaat door, ze dwaalt in de verdrietige herinneringen….
De omgeving is trots op haar want ‘ze doet het zo goed’. Inwendig schreeuwt ze: “Wat doe ik dan zo goed!!? Ik ben kapot. Nooit zal ik hem nog zien, nog even met hem praten, nog even samen gek doen, nooit meer samen de krant lezen, nooit meer samen wandelen, samen fietsen, nooit meer voor hem koken. Hij is er niet meer. Nooit meer. Nooit meer hoor ik zijn voetstappen boven, nooit meer het zachte getik op het toetsenbord terwijl zijn lievelingsmuziek zachtjes draait. Nooit meer zijn stille aanwezigheid, zijn humor, zijn grappen. Nooit. Nooit. Nooit.”
Ze voelt zich verscheurd en gaat door in de zorg voor de lieve mensen die haar nodig hebben, voor wie ze er wilt zijn, van wie zij ook nog afscheid moet nemen…. Nóg meer nooit-meers.
Ja ‘het is goed zo’. Ja ze waren te ziek. Ja dat zegt het verstand. Haar hart schreeuwt het uit…. En ze voelt zich eenzaam, eenzamer dan ooit ook al heeft ze een handvol lieve vrienden die er áltijd voor haar zijn. Die haar op haar hart drukken dat ze mag, dat ze mag rouwen. Het is niet ál 3 jaar, het is pás 3 jaar…..
Als een lieve vriendin nog eens een keer zegt dat ze mag, dan gaat ze…. Je mág, je mag ‘nog steeds’ rouwen en verdriet hebben. Ze hebben gelijk. Het is niet ál 3 jaar. Ze ontdekt dat zich steeds nieuwe lagen in haar rouw en verdriet aandienen. Ze mag….. wat een opluchting. Ze zoekt hulp. Een onafhankelijke gesprekspartner. Wat een opluchting. Ze komt thuis in elke laag van haar verdriet dat nooit iemand weg zal kunnen nemen. Het is rouw, het is RAUW.
Rauwe rouw, dat is het ziekbed, dat is het vlak na zijn overlijden, dat is het eerste jaar, dat is alles weer opnieuw beleven. Elke dag is weer een eerste dag zonder hem. De gewone dagen, de dagen vol herinneringen, de dagen vol pijnlijke herinneringen, de eerste verjaardagen, de eerste kerst, de eerste…………
Het tweede jaar voelt ze dat het niet in die bijzondere dagen zit, maar de weken rond zijn sterfdag blijven intens verdrietig. Alles, elk moment staat in haar geheugen gegrift. En dat mag. De gesprekken geven lucht. Nu hoeft zij er niet te zijn voor de ander, maar is de ander er voor haar. Er is alle ruimte voor haar.
Nu ze zichzelf toestemming heeft gegeven kan ze verder. Mag haar verdriet er écht zijn. Niet alleen van haar hoofd, maar van haar hart, van heel haar wezen. En beetje per beetje voelt ze dat het altijd met haar mee zal lopen. Dat het haar niet langer verteert, maar dat het haar maakt tot wie ze is. Ze houdt veel te veel van haar man om hem los te laten en dat hoeft ook niet. Hij loopt altijd met haar mee…
Je bent gewend dat ik een tip/tips geef in mijn blog:
Blijf oog hebben voor de mensen om je heen die lijden onder een intens verlies. Verlies aan de dood en ja, ook verlies aan het leven…..
Je wilt toch niet bij de velen horen die na één jaar (of eerder) al ‘afhaken’?
Zo vaak is de omgeving hardvochtig: “Is ze er nou nog niet overheen?”
Als jij onder een intens verdriet lijdt wil je dat niet horen. Dan weet je dat verdriet en rouw niet in tijd te vatten zijn…..
Wat zijn jouw ervaringen? Deel ze in het veld hieronder.
Ook zo helpen we elkaar en natuurlijk krijg je antwoord van mij.
Liefs,
Marie-José
Mooi dat je hier over schrijft, Marie-José.
Mijn vader is 14 jaar geleden overleden en soms mis ik hem nog zo erg. Dat gevoel is dan zo intens. Ik geef er aan toe, laat mijn tranen stromen, huil met mijn kinderen die hem niet hebben gekend. Rouw is niet tijdgebonden. Het komt en gaat en het mag er zijn. Altijd.
Liefs Barbara
Mooi dat je jouw gemis en verdriet hier deelt Barbara. Dat helpt ook anderen die dit lezen. De herinneringen aan onze dierbaren houden ze in ons hart. Als we niet meer over hen spreken zijn ze echt verdwenen…
Liefs
Marie-José
Ik heb weing tot geen ervaring met de dood van naaste. Ik ken wel rouw in andere facetten. Rouw om mijn ouders, rouwen om het loslaten van overtuigingen, rouwen om de vergankelijkheid van het leven en twee katten. Herkenbaar wat je schrijft dankjewel. Liefs Kit
Er zijn situaties waarin ik verlies aan het leven net zo rauw heb ervaren als verlies aan de dood. Vaak kan de omgeving daar helemaal niet in mee. De dood lijkt altijd erger te zijn. Dat zou ik niet durven zeggen.
Jij hebt ook je portie wel gehad… Fijn dat wat ik schrijf herkenbaar is Kit.
Liefs
Marie-José
Rouwen en tijd gaan niet samen zeg je Marie-José, en in die zin ligt alles al besloten. Ik woon alleen, het heerlijke daarvan is dat ik mezelf altijd kan toestaan om te rouwen. Helemaal op de manier die zich op dat moment aandient.. Ik trek me er overigens niets van aan als iemand zegt dat mijn rouwproces nu wel achter me mag liggen. Dat bepaal ik zelf. Iedereen bepaalt dat zelf. Ik denk dat je jouw manier van iets verwerken moet ‘claimen’, ‘ervoor moet gaan staan’. Daar gaat het om en mensen die daar geen begrip voor hebben, jammer dan.
Heel mooi Veron dat jij zelf de kracht hebt om te bepalen hoe jij met je verdriet en rouw omgaat. Dat het er gewoon mag zijn als het zich aandient.
“The only way out is the way in” zoals ook jij ons laat zien. Dankjewel.
Liefs
Marie-José
Het gaat om het zorgen voor elkaar, het begrip hebben voor elkaar, er voor elkaar zijn. Ook ik ken rouw in mijn leven, in verschillende gedaantes. Het is ergens voor bedoeld. Ik geloof dat ook rouw bedoeld is om van te leren. Sommige mensen verdwijnen uit je leven. Omdat ze overlijden, of om andere redenen. Ook al zijn ze niet meer lijfelijk aanwezig, ze zitten in mij. Ze zijn altijd nog een onderdeel van mijn leven. Dat geeft troost en kracht.
Sterke vrouw en zo ken ik je ook 😉
“Er voor elkaar zijn”, zoals jij ook zegt. Dat is het mooiste dat je elkaar kunt geven.
Liefs
Marie-José
Rouwen is iets heel persoonlijks, en noodzakelijk voor alles waar je afscheid van te nemen hebt. Rouwen uit de weg gaan, haalt je uiteindelijk in. Ik schrijf erover in mijn boek “Ik mis Wanda” dat dit jaar uit komt. Mijn zusje Wanda was terminaal toen ik in verwachting was van mijn tweede kindje. Die boodschap leverde mij een permanente harde buik op tot aan de geboorte. Destijds heb ik ervoor gekozen om mijn rouwproces uit te stellen, om mijn kindje veilig geboren te kunnen laten worden, door mijn gevoel uit te schakelen. Mijn kindje is gezond geboren. Mijn gevoel kon ik weer aanzetten… alleen dat lukte niet zo makkelijk. Zeker niet omdat het verlies van een broer of zus weinig tot geen aandacht krijgt van de omgeving. Daarom ben ik mijn boek ook gaan schrijven. Ik wil mijn steentje bijdragen aan het bespreekbaar maken van het verlies van een broer of zus.
Tijd en rouwen staan los van elkaar. Ik heb mijn rouwproces later kunnen omarmen, heb het mezelf helemaal toegestaan en ben er veel sterker uit gekomen. Rouwen heelt.
Mooi dat je dit onderwerp aansnijdt, Marie-José.
Saskia
xx
Lieve Saskia, wat mooi dat je je verlies van je zusje en wat dat met jou deed/doet hier deelt. Geweldig dat je hier een boek over schrijft en het verlies van een broer/zus zo bespreekbaar maakt. Ik ga jouw boek in ieder geval gelijk bestellen.
Uitstellen van rouw, ik herken het. Jij deed het bewust, ik deed het onbewust nadat mijn zoontje kort na zijn veel te vroege geboorte overleed. Als ik erop terug kijk vermoed ik dat de schok en het verlies te groot waren om direct te kunnen dragen. Vele jaren later kwamen de pijn en het verdriet naar boven, kon ik het rouwproces aan. Ik ben het met je eens: rouwen heelt.
Liefs
Marie-José